İnşaat projelerinde en çok karşılaşılan zorluklardan biri, bütçe ve zaman yönetimidir. Çoğu projede tasarım ekibi farklı bir yerde çalışırken, maliyet hesapları Excel tablolarında tutulur, iş programı ise ayrı bir yazılımda yönetilir. Bu kopukluk; hatalara, bütçe aşımlarına ve iletişim sorunlarına yol açar. Tam da bu noktada 5D BIM modeli devreye giriyor
5D BIM, yalnızca bir 3D bina modeli değil; projenin tasarımını, süresini ve maliyetini tek bir dijital platformda birleştiren güçlü bir araçtır. Yani bu sistem sayesinde işveren, yüklenici ve tasarımcı aynı dili konuşabilir: “Bu proje ne zaman bitecek ve ne kadara mal olacak?” sorularının cevabı artık modelin içinde saklıdır.
- 5D BIM Temel Tanımlar
- 5D BIM’in Sektöre Sağladıkları
- 5D BIM İş Akışı
- 5D BIM Yazılımları
- 5D BIM’in Paydaşlara Faydaları
5D BIM Temel Tanımlar
- 3D (Üç Boyut): Dijital İkiz (Digital Twin) Modellemesi. Yapının geometrisi ve görsel modeli.
- 4D (Dört Boyut): Zaman boyutunun eklenmesi (inşaat süreci, iş programı, aşamalar).
- 5D (Beş Boyut): Buna ek olarak maliyet yönetiminin (metraj, keşif, bütçe) modele entegre edilmesi.
Yani 5D BIM, sadece projenin nasıl görüneceğini ve ne zaman tamamlanacağını değil, aynı zamanda ne kadara mal olacağını da gösterir.
5D BIM’in Sektöre Sağladıkları
Verimlilik: Metraj ve keşif çıkarma işlemleri manuel değil, doğrudan modelden alınır.
Maliyet Tahmini: Tasarım değişiklikleri yapıldığında maliyet otomatik güncellenir.
Bütçe Kontrolü: Erken aşamalarda farklı tasarım senaryolarının maliyet karşılaştırmaları yapılabilir.
Şeffaflık: İşveren, yüklenici ve tasarımcı aynı model üzerinden hem süreyi hem bütçeyi izleyebilir.
Risk Azaltma: Olası bütçe aşımlarını veya iş programı çakışmalarını önceden görme imkânı.
5D BIM İş Akışı
5D modelleme genellikle şu tasarım ve maliyet fazları üzerinden ilerler:
1. ROM (Rough Order of Magnitude) – Kabaca Maliyet Tahmini
- Projenin en erken aşamasında yapılır.
- Çok net olmayan eskiz veya konsept tasarımdan çıkarılır.
- Amaç: İşverenin yatırım kararını desteklemek.
- %±30 sapma payı olabilir.
2. Konsept Tasarım Aşaması
- Temel kütle, fonksiyon şemaları, kat planları ortaya çıkar.
- BIM modeline ilk metraj verileri eklenir.
- Malzeme ve sistem seçimlerine göre maliyet tahminleri yapılır.
- Hedef: Farklı tasarım senaryolarını maliyet açısından kıyaslamak.
3. Avan Proje Aşaması
- Model daha detaylı hale gelir (ör. mekanik/elektrik sistemleri, cephe detayları eklenir).
- Metrajlar daha kesinleşir.
- 5D BIM, bütçe kontrolü ve nakit akış planı için kullanılır.
- %±10–15 hata payı ile tahmin yapılır.
4. Uygulama Projesi & İhale Aşaması
- Tüm malzeme ve iş kalemleri modele girilmiş olur.
- Modelden otomatik keşif–metraj alınır.
- İhale dokümanlarıyla birebir uyumlu hale gelir.
- Değişiklik yapılırsa, maliyet anında güncellenir (Change Management).
5. İnşaat Süreci (4D + 5D)
Bu sayede hem nakit akışı hem şantiye planlaması aynı modelden takip edilir.
Zaman çizelgesi (4D) ile maliyet (5D) bağlanır.
Örneğin: “X kat kolon betonarme işleri → 20 gün → 1.2 milyon TL”.
5D BIM Yazılımları
Piyasada en çok kullanılan araçlar:
- Autodesk Revit + Navisworks → 3D modelleme + 4D/5D entegrasyon.
- CostOS (Nomitech) → BIM tabanlı keşif, maliyet ve ihale yönetimi.
- Synchro 4D/5D (Bentley) → Özellikle büyük altyapı projelerinde tercih edilir.
- Vico Office → 5D modelleme ve planlama için yaygın.
- Trimble Tekla → Çelik ve betonarme detaylı metraj için güçlü.
5D BIM’in Paydaşlara Faydaları
| Paydaş | Faydalar | Örnek / Katkı |
|---|---|---|
| İşveren / Yatırımcı | – Daha doğru erken maliyet tahmini – Tasarım değişikliklerinin bütçeye etkisini görme – Nakit akış planlaması – Şeffaf bütçe kontrolü | Örn: Cephe camı yerine Sinterflex kullanıldığında maliyet anında hesaplanır. |
| Yüklenici / Müteahhit | – Otomatik metraj & keşif – Plan–bütçe uyumu – Değişiklik yönetimi kolaylığı – Karlılık ve risk analizinde doğruluk | Örn: Kolon artışı hem iş programına hem bütçeye eş zamanlı yansır. |
| Tasarımcı / Mimar / Mühendis | – Maliyet odaklı tasarım kontrolü – Alternatif çözümlerin maliyet karşılaştırması – Design-to-Cost yaklaşımı – Daha az revizyon | Örn: Asma tavan yerine akustik panel önerildiğinde fark anında işverene sunulur. |
5D BIM modeli, modern inşaat sektöründe maliyet ve zaman yönetimini şeffaf, hızlı ve güvenilir hale getirmektedir. İşveren yatırım kararlarını daha sağlam alırken, yüklenici bütçe–zaman uyumunu sağlamakta, tasarımcı ise maliyet optimizasyonu yapabilmektedir.
Kısacası, 5D BIM yalnızca bir teknoloji değil; projelerin daha verimli, şeffaf ve sürdürülebilir yürütülmesini sağlayan bir yönetim yaklaşımıdır.
