Bugün artık bir iç mekânı tanımlarken sadece “şık”, “işlevsel” veya “konforlu” demek yeterli değil. İnsanlar yaşadıkları, çalıştıkları ya da vakit geçirdikleri alanlardan çok daha fazlasını bekliyor. Sağlıklarını destekleyen, doğayla uyumlu, enerji ve kaynakları akıllıca kullanan ve yaşam kalitesini hissedilir biçimde artıran mekânlar. İşte bu noktada, mimarlık ve iç mimarlık dünyasında kuralları değiştiren iki önemli standart giriyor: LEED ve WELL.
LEED çevresel sürdürülebilirliği bilimsel verilerle ölçerek projelere uluslararası bir kimlik kazandırırken, WELL insan sağlığı ve konforunu merkeze alarak mekânları sistemlere dönüştürüyor. Artık başarılı bir iç mimari proje, yalnızca nasıl göründüğüyle değil, nasıl hissettirdiği ve insan yaşamına nasıl katkı sağladığıyla tanımlanıyor.
- LEED: Sürdürülebilir Mimarlık Kriterleri
- LEED – Ölçülebilir Performans Kriterleri
- WELL: İnsan Odaklı Mimarlık ve Bilimsel Yaklaşım
- WELL – Ölçülebilir Performans Kriterleri
- LEED ve WELL – Mimarlıkta Farklı Yaklaşımlar
- 2025 ve Sonrası: Mimarlıkta Yeni Yönelimler
- Mimarlığın Yeni Tanımı
LEED: Sürdürülebilir Mimarlık Kriterleri
1998 yılında U.S. Green Building Council (USGBC) tarafından geliştirilen LEED, dünya çapında 180’den fazla ülkede kullanılan en yaygın yeşil bina sertifikasıdır. Mimarlık projelerinde çevresel performansı ölçen LEED, yalnızca bir sertifika değil, yapının yaşam döngüsünü sürdürülebilirlik ilkelerine göre yöneten bir tasarım yaklaşımıdır.
LEED’in Temel Kategorileri
- Enerji ve Atmosfer: HVAC sistemlerinden aydınlatmaya kadar enerji verimliliği değerlendirilir.
- Su Verimliliği: Gri su kullanımı, yağmur suyu toplama ve düşük debili armatürlerle su tasarrufu sağlanır.
- Malzeme ve Kaynaklar: Geri dönüştürülmüş ve bölgesel malzeme kullanımı teşvik edilir.
- İç Mekân Kalitesi: VOC’suz malzemeler, doğal havalandırma ve güneş ışığıyla iç ortam kalitesi yükseltilir.
- İnovasyon ve Tasarım: Yenilikçi mimarlık çözümleri ve kullanıcı eğitimi ek puan kazandırır.
LEED dört sertifika seviyesinde değerlendirilir: Certified, Silver, Gold, Platinum. İç mekân projelerinde özellikle LEED ID+C kategorisi, detaylı malzeme seçimi ve kullanıcı konforu açısından önemlidir.
LEED – Ölçülebilir Performans Kriterleri
LEED sertifikası almak için ölçülebilir standartlardan başlıcaları:
| Kategori | Ölçüm / Limit | Açıklama |
|---|---|---|
| Enerji Verimliliği | ≥ %20 iyileştirme | Enerji performansı |
| Yenilenebilir Enerji | ≥ %5 toplam enerji | Sürdürülebilir kaynak |
| Su Kullanımı | ≥ %20 azaltım | Su verimliliği |
| Armatür Debisi | Lavabo ≤ 5.7 L/dk | Su tasarrufu |
| Malzeme Kullanımı | Geri dönüştürülmüş ≥ %10 | Kaynak yönetimi |
| İç Hava Kalitesi | CO₂ ≤ 800 ppm | İç ortam sağlığı |
| Doğal Işık Alanı | ≥ %75 alan | Gün ışığı kullanımı |
| Atık Yönetimi | ≥ %75 geri dönüşüm | İnşaat atığı azaltımı |
| Ulaşım | EV park ≥ %5 | Sürdürülebilir ulaşım |
WELL: İnsan Odaklı Mimarlık ve Bilimsel Yaklaşım
WELL Building Standard, 2014 yılında International WELL Building Institute (IWBI) tarafından geliştirilen ve mimarlıkta insan sağlığına odaklanan ilk küresel sistemdir. WELL, mekânların yalnızca barınma işlevi görmediğini, aynı zamanda fiziksel ve psikolojik iyilik halini doğrudan etkilediğini kabul eder.
10 Temel WELL Kavramı
- Hava: Düşük VOC’li malzemeler, yüksek filtreleme, düzenli hava değişimi
- Su: İçme suyu kalitesi testleri, mineral dengeleme
- Beslenme: Sağlıklı beslenmeyi destekleyen alanlar
- Işık: Doğal ışık ve sirkadiyen ritme uygun aydınlatma
- Hareket: Aktif yaşamı teşvik eden mimarlık çözümleri
- Isı: Isı, nem ve hava akışının konforlu aralıkta tutulması
- Ses Gürültü kontrolü ve akustik konfor
- Malzeme: Sağlığa zararsız, toksik olmayan malzemeler
- Kullanıcı: Biyofilik tasarım, psikolojik refah
- Toplum: Sosyal etkileşim alanları ve topluluk sağlığı
WELL sertifikası da Silver, Gold, Platinum seviyelerinde verilir ve mimarlık projelerinde kullanıcı sağlığına odaklanan bilimsel ölçümlerle doğrulanır.
WELL – Ölçülebilir Performans Kriterleri
WELL sertifikası Ölçülebilir standartlarında başlıcaları:
| Kavram | Ölçüm / Limit | Açıklama |
|---|---|---|
| Hava | PM2.5 ≤ 15 µg/m³, CO₂ ≤ 800 ppm | Hava kalitesi |
| Su | pH 6.5–8.5, Pb ≤ 5 ppb | İçilebilir su |
| Beslenme | Sağlıklı yiyecek ≥ %50 | Beslenme politikası |
| Işık | ≥ 200 EML, 300–500 lux | Aydınlatma kalitesi |
| Hareket | Merdiven görünürlüğü ≥ %50 | Aktif yaşam |
| Isı | 20–26 °C, Nem %30–60 | Termal konfor |
| Ses | Gürültü ≤ 40 dB | Akustik performans |
| Malzeme | VOC ≤ 50 g/L | Malzeme kalitesi |
| Kullanıcı | Psikolojik memnuniyet ≥ %80 | Kullanıcı deneyimi |
| Toplum | Sosyal alan ≥ %10 | Topluluk etkileşimi |
LEED ve WELL – Mimarlıkta Farklı Yaklaşımlar
| Başlık | WELL | LEED |
|---|---|---|
| Odak Noktası | İnsan sağlığı ve refahı | Enerji ve çevresel etki |
| Ölçüm Yöntemi | Sensörler, laboratuvar testleri | Simülasyon, saha verileri |
| Zorunlu Kanıt | Hava-su testleri, VOC analizi | Enerji raporu, LCA belgeleri |
| Uygulama Alanı | İç mekân, ofis, sağlık yapıları | Konut, ticari, endüstriyel yapılar |
2025 ve Sonrası: Mimarlıkta Yeni Yönelimler
- Biyofilik Tasarım: Doğal ışık, yeşil duvarlar ve bitkilendirme artık temel bir tasarım kriteri.
- Ahşap Yapı Yönetmeliği: Türkiye’de 2025 itibarıyla yürürlüğe giren düzenleme ile yerel, sürdürülebilir ahşap kullanımı artıyor.
- BIM & Dijital İkiz: Enerji ve konfor analizleri artık tasarımın erken aşamalarında yapılıyor.
- Sağlıklı Malzemeler: EPD/HPD belgeli ürünler artık standart hale geldi.
Mimarlığın Yeni Tanımı
Artık mimarlık yalnızca estetik çözümler üretmek değil, insan sağlığını koruyan, çevreyi gözeten ve yaşam kalitesini ölçülebilir biçimde artıran alanlar yaratmak anlamına geliyor.
LEED ile enerji, su ve kaynak verimliliği; WELL ile sağlık, konfor ve psikolojik iyilik hali birlikte değerlendirildiğinde, geleceğin yapıları yalnızca fonksiyonel değil, aynı zamanda yaşayan, nefes alan ve insanı merkeze alan mekânlara dönüşüyor.
